PATRON

PATRON

TADEUSZ ŁOMNICKI

(18 VII 1927 – 22 II 1992)

Zmarł na scenie Teatru Nowego w Poznaniu podczas próby KRÓLA LEARA Williama Szekspira.

Ostatnimi jego słowami były:

Więc jakieś życie świta przede mną.
Dalej, łapmy je, pędźmy za nim, biegiem, biegiem!

(akt IV, scena 6, tłum. St. Barańczak)

W pierwszą rocznicę śmierci Aktora, 22 II 1993, w Foyer Teatru Nowego odsłonięto upamiętniającą Tadeusza Łomnickiego-Leara tablicę dłuta artysty rzeźbiarza profesora Gustawa Zemły. W dziesiątą rocznicę śmierci Aktora, 22 II 2002, Teatrowi Nowemu w Poznaniu nadano imię Tadeusza Łomnickiego.

Tadeusz Łomnicki urodził się 18 lipca 1927 roku w Podhajcach pod Lwowem. Aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog, założyciel i pierwszy dyrektor warszawskiego Teatru Na Woli. Dorobek artystyczny Tadeusza Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach Teatru Telewizji, 12 reżyserii teatralnych. Pisał sztuki, spośród których dwie – NOE I JEGO MENAŻERIA oraz KĄKOL I PSZENICA doczekały się realizacji. Był aktorem o nieograniczonych środkach wyrazu i umiejętnościach przeistaczania się.

Do historii teatru przeszły jego role Artura Ui w KARIERZE ARTURA UI Brechta, Solonego w TRZECH SIOSTRACH Czechowa, Łatki w DOŻYWOCIU Fredry, Kapitana Edgara w PLAY STRINDBERG Dürrenmatta – wszystkie w Teatrze Współczesnym w Warszawie, a także jego Prysypkin w PLUSKWIE Majakowskiego w Teatrze Narodowym. Po ukończeniu Gimnazjum Handlowego w Dębicy (1942) przybył do Krakowa, gdzie łączył pracę zarobkową (robotnik kolejowy, praca w banku) z nauką gry na skrzypcach. W sezonie 1946/1947 występował w Teatrze Miejskim w Katowicach. Po powrocie do Krakowa, w latach 1947-1949 występował w Miejskich Teatrach Dramatycznych: Słowackiego i Starym, gdzie zadebiutował jako dramaturg (NOE I JEGO MENAŻERIA).

Od roku 1949 grał w Warszawie, zaangażowany do Teatru Współczesnego. Od 1952 roku był w zespole Teatru Narodowego. W 1957 ponownie przeszedł do zespołu Teatru Współczesnego i był jego członkiem aż do roku 1974. Jako reżyser zadebiutował w 1965 na Małej Scenie Teatru Współczesnego. W 1969 został prorektorem, a w następnym roku rektorem warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i był nim w latach 1970-1981. W roku 1976 założył i objął dyrekcję oraz kierownictwo artystyczne Teatru Na Woli. Zagrał tu między innymi Goyę w GDY ROZUM ŚPI Vallejo, Bukara w PRZEDSTAWIENIU HAMLETA WE WSI GŁUCHA DOLNA, Fantazego w FANTAZYM Słowackiego i Salieriego w AMADEUSZU Shaffera.

W 1981 zrezygnował z dyrekcji Teatru Na Woli, zakończył też swoją drugą kadencję jako rektor PWST. Choroba serca i operacja w Londynie spowodowały blisko dwuletnią przerwę w jego życiu zawodowym. W roku 1984 wszedł do zespołu aktorskiego Teatru Studio. Od roku 1988, niezwiązany już etatem z żadną sceną, występował nadal gościnnie w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym i Współczesnym. Pisał także wiersze, nowele, eseje i wspomnienia (SPOTKANIA TEATRALNE, 1984). W ostatnich miesiącach życia bez reszty pochłaniała go praca nad szekspirowskim Królem Learem w Teatrze Nowym w Poznaniu. 22 lutego 1992 zasłabł na scenie w czasie próby i tego samego dnia zmarł nie odzyskawszy przytomności. Po jego śmierci Jan Kott napisał: Odszedł jeden z największych aktorów w jego pokoleniu. W Polsce i na świecie.

Tadeusz Łomnicki zagrał również wiele ról filmowych – w POKOLENIU i CZŁOWIEKU Z MARMURU Andrzeja Wajdy, EROICE Andrzeja Munka, PRZYPADKU Krzysztofa Kieślowskiego oraz w PANU WOŁODYJOWSKIM i POTOPIE Jerzego Hoffmana, gdzie zagrał pamiętnego pułkownika Michała Wołodyjowskiego. Dwukrotny laureat Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr”. Otrzymał ją za sezon 1984/1985, za rolę Krappa w przedstawieniu OSTATNIA TAŚMA KRAPPA Samuela Becketta w Teatrze Studio w Warszawie. Drugi raz otrzymał ją pośmiertnie za sezon 1991/1992 za rolę Icyka Sagera w przedstawieniu STALIN Gastona Salvatore’a w Teatrze Telewizji. Jego imieniem w 1996 roku nazwano warszawski Teatr Na Woli, a w 2002 roku Teatr Nowy w Poznaniu. W ankiecie tygodnika „Polityka”, przeprowadzonej w 1998 roku, czytelnicy uznali go za największego polskiego aktora XX wieku.

Życie i twórczość Tadeusza Łomnickiego jest tematem książek Witolda Fillera TADEUSZ ŁOMNICKI (1976), Marii Bojarskiej KRÓL LEAR NIE ŻYJE (2002) i albumu TADEUSZ ŁOMNICKI pod redakcją Elżbiety Wysińskiej (2002). Pracę nad rolą Króla Leara w Teatrze Nowym w Poznaniu dokumentuje album Mariusza Stachowiaka TADEUSZ ŁOMNICKI. W STRONĘ LEARA (1993).